اصول حاکم بر اندیشه دفاعی امام خمینی (ره) در جریان جنگ تحمیلی و دفاع مقدس(قبل از قطعنامه) (۱)

اندیشه دفاعی امام خمینی (ره) برگرفته از دین اسلام و آموزه های دینی است که همواره سعادت و پیشرفت انسان ها را در نظر داشته است.

اندیشه دفاعی امام (ره) دارای اصول مهمی است که بر اساس یافته‌های حاصل از تحلیل محتوای مواضع امام (ره)، اصول حاکم بر اندیشه ایشان در جنگ تحمیلی و دفاع مقدس قبل از پذیرش قطعنامه عبارتند از:

اصل عمل به تکلیف

حضرت امام (ره) در بیانات خود، دفاع در برابر تهاجم دشمن به کیان اسلام و مسلمین را یک واجب و تکلیف الهی دانسته و بیش از ۱۷۰ بار بر آن تأکید نموده‌اند: «باید شما بدانید که آنکه فرمان داده است به همه‌ی ما، خداست. فرمانده همه خداست. اوست که دفاع را واجب کرده است برای رفع فتنه» (صحیفه امام، ج ۱۹: ۴۶۷).

«وقتی کشور اسلام مورد تهدید دشمن‌های اسلام است، دفاع از کشور اسلام و نوامیس مسلمانان بر همه ما، بر تمام ما واجب است… ما داریم به این واجب عمل می‌کنیم» (صحیفه امام، ج ۱۵: ۱۱۸- ۱۱۷).

اصل عقلانیت

حضرت امام خمینی (ره) امر دفاع از کیان اسلام و کشور را یک امر عقلانی دانسته و بارها بر آن تأکید نموده‌اند: «دفاع یک امری است که هم شرعاً واجب است بر همه و هم عقلاً» (صحیفه امام، ج ۱۶: ۳۹).

«این یک امر عقلی است، یک امر عقلایی است، آن‌ها که الآن در خاک ما هستند، … ما دفاع نکنیم؟» (صحیفه امام، ج ۱۶: ۴۸۳).

اصل احدی‌الحسنیین

حضرت امام (ره) در زمینه‌ی جنگ تحمیلی، مستمر به اصل احدی‌الحسنیین اشاره فرموده‌اند: «… ملت و ارتش و پاسداران و بسیج و سایر قوای مسلح نظامی و انتظامی و مردم ایران، با احدی‌الحسنیین، پیروزی یا شهادت و وصول به لقاءا…، قله‌ی سعادت را می‌پیمایند. چه غم امتی را که به سوی خداوند تعالی می‌رود و یا به سوی تحقق اهداف اسلامی و انعکاس آن در جهان» (صحیفه امام، ج ۱۵: ۲۳۹).

اصل قیام برای خدا

حضرت امام (ره) برای دفاع در برابر تهاجم دشمن انگیزه‌ی الهی قائل بودند: «… ما برای خدا داریم عمل می‌کنیم، کسی که برای خدا عمل می‌کند، چرا بترسد…» (صحیفه امام، ج ۱۳: ۳۱۵).

اصل صبر و استقامت

یکی از مهم ترین اصول حاکم بر اندیشه دفاعی امام خمینی (ره) در جریان جنگ تحمیلی و دفاع مقدس (قبل از قطعنامه)، صبر و استقامت است، ایشان در این رابطه فرموده اند: «فاستقم کما امرت و من تاب معک... مقاومت یکی از اموری است که دنبال هر انقلابی باید باشد» (صحیفه امام، ج ۱۶: ۳۰۰)

ایشان همچنین فرموده اند: «باید برای شکستن امواج طوفان‌ها و فتنه‌ها و … به سلاح پولادین صبر و ایمان مسلح شویم» (صحیفه امام، ج ۲۱: ۱۹۴)

اصل اخلاص عمل (خدا محوری)

اخلاص و خدامحوری یکی از مهم ترین اصول حاکم بر اندیشه دفاعی امام خمینی (ره) در جریان جنگ تحمیلی و دفاع مقدس (قبل از قطعنامه)، است، ایشان در این رابطه فرموده اند: «وظیفه‌‌ای که از همه‌ی وظایف بالاتر است، این است که اخلاص داشته باشیم، برای کارهایی که می‌کنیم… اول اخلاص‌تان را قوی کنید…» (صحیفه امام، ج ۲۰: ۷۷).

ایشان همچنین فرموده اند: «سعی کنید که انگیزه‌ها، انگیزه‌های الهی باشد… برای کشورگشایی نباشد، برای سلطه نباشد، برای دنیا نباشد…» (صحیفه امام، ج ۲۰: ۲۰۵).

اصل نصرت الهی

یکی از مهم ترین اصول حاکم بر اندیشه دفاعی امام خمینی (ره) در جریان جنگ تحمیلی و دفاع مقدس (قبل از قطعنامه)، نصرت الهی است، ایشان در این رابطه فرموده اند: «اگر چنان‌چه این معنا در قلب ما واقع شده باشد که نصرت کشور اسلامی، نصرت خداست و نصرت بندگان خدا، نصرت خداست، نصرت مظلومان، نصرت خداست، این معنا اگر در قلب ما محکم شود، از هیچ چیز نباید بترسیم» (صحیفه امام، ج ۱۹: ۲۰۹).

اصل ابتلاء (امتحان الهی)

ابتلاء الهی (امتحان الهی) یکی از مهم ترین اصول حاکم بر اندیشه دفاعی امام خمینی (ره) در جریان جنگ تحمیلی و دفاع مقدس (قبل از قطعنامه) است. حضرت امام خمینی (ره) جنگ را یک آزمایش و امتحان الهی دانستند: «ملت شهیدپرور ایران بدانند، این روزها، روز امتحان الهی است» (صحیفه امام، ج ۲۱: ۱۱).

اصل حمایت از محرومان و مستضعفان

حمایت از محرومان و مستضعفان یکی از مهم ترین اصول حاکم بر اندیشه دفاعی امام خمینی (ره) در جریان جنگ تحمیلی و دفاع مقدس (قبل از قطعنامه) است، ایشان در این رابطه فرموده اند: «ما باید در ارتباط با مردم جهان و رسیدگی به مشکلات و مسائل مسلمانان و حمایت از مبارزان و … محرومان با تمام وجود تلاش نماییم. ما اعلام می‌کنیم که جمهوری اسلامی ایران برای همیشه حامی و پناهگاه مسلمانان آزاده‌ی جهان است و…» (صحیفه امام، ج ۲۱: ۹۱).

اصل تکلیف برای بیداری ملت‌ها

یکی از مهم ترین اصول حاکم بر اندیشه دفاعی امام خمینی (ره) در جریان جنگ تحمیلی و دفاع مقدس (قبل از قطعنامه) تکلیف برای بیداری ملتهاست، ایشان در این رابطه فرموده اند: «این وظیفه‌ی اولیه‌ی ما و انقلاب اسلامی ماست که در سراسر جهان صدا زنیم که ای خواب رفتگان، ای غفلت زدگان، بیدار شوید و به اطراف خود نگاه کنید که در کنار لانه‌های گرگ منزل گرفته‌اید. برخیزید که اینجا، جای خواب نیست و… قیام کنید که جهان ایمن از صیاد نیست» (صحیفه امام، ج ۲۱: ۸۹).

اصل اتکال به خدا

اتکال به خدا، یکی از مهم ترین اصول حاکم بر اندیشه دفاعی امام خمینی (ره) در جریان جنگ تحمیلی و دفاع مقدس (قبل از قطعنامه)، است. این اصل در مقوله دفاع مقدس ده ها بار در کلام امام (ره) تکرار شده است ایشان در این رابطه فرموده اند: «اتکا به خدا بکنید. اگر ما یک روز، اتکای خودمان را از خدا برداشتیم و روی نفت گذاشتیم یا روی سلاح گذاشتیم، بدانیم که آن روز، روزی است که رو به شکست خواهیم رفت… اتکای خودتان را به خدای تبارک و تعالی قوی کنید که نصر و نصرت بدون اتکا به او حاصل نمی‌شود» (صحیفه امام، ج ۲۰: ۷۷).

اصل ذلت‌ناپذیری

یکی از مهم ترین اصول حاکم بر اندیشه دفاعی امام خمینی (ره) در جریان جنگ تحمیلی و دفاع مقدس (قبل از قطعنامه)، ذلت ناپذیری است، ایشان در این رابطه فرموده اند: «مردم ما دیگر به هیچ وجه حاضر نیستند تن به خواری و ذلت دهند و مرگ سرخ را به زندگی ننگین ترجیح می‌دهند. ما برای کشته شدن حاضریم و با خدای خویش عهد نموده‌ایم که دنباله‌‌رو امام خود، سید‌الشهداء باشیم» (صحیفه امام، ج ۱۳: ۲۱۳).

اصل عزت‌جویی

عزت جویی یکی از مهم ترین اصول حاکم بر اندیشه دفاعی امام خمینی (ره) در جریان جنگ تحمیلی و دفاع مقدس (قبل از قطعنامه)، است، ایشان در این رابطه فرموده اند: «… آمریکا از آن طرف دریاها نشسته، فرمان می‌دهد، بر حکومت‌های قلدری، همه فرمان می‌برند، حکومت ایران… هیچ به او اعتنا نمی کند… نه‌خیر، حالا آن نیست حالا اگر یک سفیری از شما نسبت به یک نفر از کارمندهای ما بخواهد، جسارتی بکند، غایت امر این است که او را بیرونش کنند، اگر در همین جا تربیتش نکنند… دیگر سفارت‌خانه‌ها نمی‌توانند، بزرگی بفروشند به حکومت ایران…» (صحیفه امام، ج ۱۸: ۳۲-۳۰).

اصل سازش‌ناپذیری

سازش ناپذیری یکی از مهم ترین اصول حاکم بر اندیشه دفاعی امام خمینی (ره) در جریان جنگ تحمیلی و دفاع مقدس (قبل از قطعنامه)، است، ایشان در این رابطه فرموده اند: «ابداً قضیه‌ی صلح و قضیه‌ی سازش در کار نیست. ما اصلاً مذاکرات نمی‌کنیم با این‌ها… بله اگر این‌ها بروند کنار و… بیرون بروند از همه جا و تسلیم شوند، ما آن وقت ممکن است که به واسطه‌ی این‌که بین مسلمین خیلی [تفرقه] نشود، ما هم یک سکوتی بکنیم و الا مادامی که این‌ها اسلحه دست‌شان است… ما با آن سلاح ایمان و اسلام… همه‌ی این‌ها را سرکوب خواهیم کرد…» (صحیفه امام، ج ۱۳: ۲۵۲- ۲۵۱).

اصل اتحاد و برادری

حضرت امام، به حکم قرآن و اسلام، ملت ایران، نیروهای مسلح و کشورهای مسلمان را به اتحاد و برادری فرا خواندند:

الف) اتحاد و برادری ملت ایران: «… همه‌ی ملت با هم برادر باشند. مؤمنون اخوه هستند. اگر این اخوت ایمانی در سرتا سر کشور ما محفوظ بماند… هیچکس نمی‌تواند به این کشور تعدی کند» (صحیفه امام، ج ۱۷: ۴۳۵).

ب) اتحاد و برادری کشورهای مسلمان: «اسلام… در بین مسلمین اخوت را سفارش فرموده است… ما باید با هم برادر باشیم… و در مقابل کفار بایستیم، نه اینکه ما در مقابل مسلمین بایستیم» (صحیفه امام، ج ۱۶: ۴۰۵).

اصل قاطعیت

یکی از مهم ترین اصول حاکم بر اندیشه دفاعی امام خمینی (ره) در جریان جنگ تحمیلی و دفاع مقدس (قبل از قطعنامه)، قاطعیت است، ایشان در این رابطه فرموده اند: «اگر ما یک قدم عقب بنشینیم، آن‌ها صد قدم جلو می‌آیند. ما محکم باید در مقابل این‌ها بایستیم تا این‌که آن آدمی که این فساد را در این منطقه ایجاد کرده است. سرکوب شود و آن‌هایی که وادار کردند، اینکه این آدم این‌طور… عمل بکند، آن‌ها هم رسوا بشوند در دنیا…» (صحیفه امام، ج ۱۷: ۴۷۸).

اصل استقلال‌طلبی

یکی از مهم ترین اصول حاکم بر اندیشه دفاعی امام خمینی (ره) در جریان جنگ تحمیلی و دفاع مقدس (قبل از قطعنامه)، استقلال طلبی است، ایشان در این رابطه فرموده اند: «من اعتقادم این است که انسان اگر با هر زحمت و مرارتی زندگی کند… مستقل باشد، در زندگی و نان جو خودش را بخورد، آن ارزشش صدها مقابل این است که… دستش پیش دیگران دراز باشد…» (صحیفه امام، ج ۱۴: ۴۳۷).

اصل عدم تعرض به غیر نظامیان

یکی از مهم ترین اصول حاکم بر اندیشه دفاعی امام خمینی (ره) در جریان جنگ تحمیلی و دفاع مقدس (قبل از قطعنامه)، عدم تعرض به غیرنظامیان است، ایشان در این رابطه فرموده اند: حضرت امام (ره) خطاب به نیروهای مسلح فرمودند: «به واسطه‌ی بمباران شهرها… مبادا یک وقتی شما عصبانی بشوید و جبران کنید این‌طوری… این‌ها تحت ستم هستند، ما باید جهات انسانی را تا آخر حفظ کنیم، موازین، موازین اسلامی است» (صحیفه امام، ج ۱۸: ۲۱۱).

اصل «لا تظلمون و لا تظلمون»

قاعده نفی سبیل (لا تظلمون و لا تظلمون) یکی از مهم ترین اصول حاکم بر اندیشه دفاعی امام خمینی (ره) در جریان جنگ تحمیلی و دفاع مقدس (قبل از قطعنامه)، است، ایشان در این رابطه فرموده اند: «ملت اسلام پیرو مکتبی است که برنامه‌ی آن مکتب خلاصه می‌شود، در دو کلمه: «لا تظلمون و لا تظلمون» … ما تحت رهبری پیغمبر اسلام این دو کلمه را می‌خواهیم، اجرا کنیم، نه ظالم باشیم و نه مظلوم…» (صحیفه امام، ج ۱۴: ۸۲-۸۱).

در یک نگاه کلی باید گفت امام خمینی (ره) در اندیشه دفاعی خود بر اصولی چون تکلیف گرایی، تکیه بر اصل احدی الحسنین، مقاومت و در نظر گرفتن مصالح کشور و امت اسلامی، عقلانیت، خدامحوری، اتکال به خدا، عزت جویی، ذلت ناپذیری، اتحاد و برادری و تکیه بر قدرت مردم تأکید نموده اند.

اهم منابع و مآخذ

1. قرآن مجید
2. صحیفه امام (ره)
3. منصوری لاریجانی، اسماعیل، سیری در اندیشه دفاعی حضرت امام خمینی (ره)، بنیاد حفظ آثار و ارزشهای دفاع مقدس، ۱۳۷۷
4. مهاجرنیا، محسن، اندیشه دفاعی اسلام، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، ۱۳۹۴.
5. نورمحمدی، محمدرضا، بررسی نظام دفاعی اسلام در منظر قرآن، شهرکرد: سدرۀ المنتهی، ۱۳۸۸